Қысқы кезеңінде оқушылардың демалысын және жұмыспен қамтылуын ұйымдастыру мәселелері бойынша ұсынымдар

Ата-аналарға:

1. Балаларыңыздың Интернетте немен айналысатындығы туралы хабардар болуыңыз қажет. Балалардан қандай чаттарға, топтарға, жарнамалық парақшаларға кіретінін және кіммен сөйлесетінін біліп отырыңыз. Бақыланатын чаттардағы (спорт, музыка бойынша сыныптастарымен, достарымен және т.б.) қарым-қатынасты құптаңыз және балалардың тек ортақ чат терезелерінде ғана араласуын талап етіңіз.

2. Балаңызға оған және сізге бейтаныс адамдардан жіберілген файлдарды ашуға болмайтынын түсіндіріңіз. Бұл файлдарда келіссіз, агрессивті мазмұндағы вирустар немесе фотосуреттер/бейнелер болуы мүмкін екенін жеткізіңіз.

3. Үй компьютерінде сүзгілеу құралдары орнатылғанына және дұрыс күйге келтірілгеніне көз жеткізіңіз. Бұл жерде сізге интернет қауіпсіздігі саласындағы маман көмектесе алады. «Kaspersky Safe kids»  кешенді онлайн қорғау сияқты қажетсіз ақпаратты бұғаттауға мүмкіндік беретін бақылау құралдары бар.

6. Жасөспірімнің әр түрлі жұмыспен қамтылуын қамтамасыз етіңіз (үйірмелер, секциялар, қызығушылықтардың кең таралған спектрін құптау).

7. Үй міндеттеріне тартыңыз.

8.Жасөспірімнің шынайы өміріндегі, яғни оқудағы, спорттағы, шығармашылықтағы жеткен жетістіктерін бағалауды ұмытпаңыз.

9. Күнделікті баламен сөйлесіңіз. Оның өміріндегі оқиғалардан, қуаныштары мен күйініштерінен, проблемалары мен жетістіктерінен хабардар болыңыз.

«Кіші мектеп жасындағы оқушының демалыс кезіндегі сабақтан тыс қызметі»

1. Үстел ойындарын ойнау немесе кино көру

Мұндай бірге өткізген уақыт Сізді және жақындарыңызды біріктіреді.  Отбасының барлық мүшелері үшін қызықты және пайдалы болатын іспен айналысу маңызды.

2. Кітап жазу

Бос уақыт балаңызды жақсы танып білуге, оның жасырын таланттарын байқауға және дамытуға мүмкіндік береді. Болашақ Пастернак  немесе Толстой сіздің отбасыңызда өсіп келе жатқанын кім біледі? Үй жазушысы болу қиын емес, өзіңізді қағаз, қалам, қарындаш және қиялмен қаруландыру жеткілікті. Біреуі сюжет бойынша жұмыс жасайды, ал жазуды да, оқуды да білмейтіндер өздерін иллюстратор ретінде елестете алады.

3. Гүл отырғызу

Бұл қарапайым, арзан және пайдалы. Сіз көкөністер мен көк шөптерді отырғыза аласыз. Ол  үшін сізге тек ыдыс, жер сөмкесі және тұқым қажет.

4. Отбасылық оқуды ұйымдастыру

5. Жасыру және іздеу

Белсенді ойындардан тыныш дем алатын ескі де жақсы тәсіл.

6. Жеке суреттер галереясын жасаңыз

Жас суретшіден әр түрлі тақырыптағы суреттерге тапсырыс бере аласыз (мысалы: «Жыл мезгілдері»), содан кейін баламен бірге көрме үшін ең жақсы жұмыстарды таңдап, оларды қабырға бойымен іліп қойыңыз.

7. Үздік қағаз ұшақ конкурсын ұйымдастыру

Сіз тіпті бірден бірнеше номинация жасай аласыз: ең әдемі боялған фюзеляж, ең ұзақ ұшу, ең керемет бұранда.

8. Бірге дәмді тағам пісіріңіз

Көбінесе балалар «бірдеңе» алғысы келеді, ал бірге пісіру-бұл дәмді тортты пісіру ғана емес, сонымен бірге баланы процестің өзімен қызықтырудың тамаша тәсілі. Анамен бірге тамақ дайындау кезінде балалар шыдамды болуды және нұсқауларды орындауды үйренеді. Балалардың өздеріне тортты толтыру мен безендіруді жасатып көріңіз, олар бірден тамақ пісіру қызықсыз  және ұзақ емес, ал керісінше креативті және дәмді екендігін түсінеді.

9. Көпіршіктерді жіберу

Сіз баланы сұйық сабыннан, сусабыннан немесе ыдыс жуатын жуғыш заттан сабын көпіршіктерін жасауға үйрете аласыз. Естеріңізге сала кетейік, оларды әдеттегі коктейль түтігі арқылы да үрлеуге болады.

10. Пазлды жинау

Мұнда шыдамдылық, логика және кейбір жерлерде физика геометриямен қажет етеді. Жалпы, нағыз құтқарушы. Ал 1000 элементтен тұратын пазлды бала ұзақ уақыт бойы жинай алады.

 Интернет жүйесіндегі әртүрлі жастағы балаларға арналған қауіпсіздік кеңестері.

5 – 6 жас

* Бұл жаста интернетте тек ата-аналардың қатысуымен жұмыс істеген жөн.

* Балаңызға интернеттегі қарым - қатынас шынайы өмір емес, ойынның бір түрі екенін түсіндіруді ұмытпаңыз. Сонымен қатар, оның күш-жігерін әлемді білуге бағыттауға тырысыңыз.

* Балалар сайттарын таңдаулылар бөліміне қосыңыз. Таңдаулылар бөлімінде балаларыңыз кіретін сайттар үшін папка жасаңыз.

* Ата-ананың стандартты бақылауына қосымша ретінде қажетсіз ақпаратты бұғаттау құралдарын қолданыңыз.

* Балаңызға ешқашан өзіңіз және отбасыңыз туралы интернетте ақпарат бермеуге үйретіңіз.

* Балаңызға кез-келген қауіптер немесе алаңдаушылықтар туралы хабарлауға үйретіңіз Интернет.

7 – 8 жас

* Балалардың қатысуымен интернетке кірудің үй ережелерінің тізімін жасаңыз және оның орындалуын талап етіңіз.

* Балаңыздан компьютерде болудың уақытша нормаларын сақтауды талап етіңіз.

* Балаңызға оны бақылап жүргеніңіз өзіңіздің қалауыңыз емес, оның қауіпсіздігі үшін алаңдағаныңыз және оған әрдайым көмектесуге дайын екеніңізді көрсетіңіз.

* Балаларға тек сіз рұқсат еткен сайттарға кіру керек екенін үйретіңіз.

* Балаларға файлдарды, бағдарламаларды немесе музыканы сіздің келісіміңізсіз жүктемеуге үйретіңіз.

* Интернеттегі достары туралы балалармен шынайы өмірдегі достар сияқты сөйлесуді ұмытпаңыз.

* Балаңызға интернетпен байланысты кез-келген қауіптер немесе алаңдаушылықтар туралы хабарлауға үйретіңіз. Сабырлы болыңыз және егер балалар өздері сізге қауіп-қатерлері немесе уайымдары туралы айтса, онда олар қауіпсіздікте екенін ескертіңіз. Оларды мақтаңыз және осындай жағдай қайталанған кезде тағы айтуға кеңес беріңіз.

9 – 12 жас

* Интернетке қосылған компьютер ата-аналардың бақылауымен жалпы бөлмеде болуы керек.

* Ата-ананың стандартты бақылауына қосымша ретінде қажетсіз ақпаратты бұғаттау құралдарын қолданыңыз.

* Интернеттегі достары туралы балалармен сөйлесуді ұмытпаңыз.

* Балалардың интернеттегі достарымен жеке кездесулерге ешқашан келіспеуін талап етіңіз.

* Балаларды ешқашан электрондық пошта, чаттар, жедел хабар алмасу жүйелері, тіркеу нысандары, жеке профильдер және интернеттегі конкурстарға тіркелу арқылы жеке ақпаратты бермеуге үйретіңіз.

* Балаларды сіздің рұқсатынсыз бағдарламаларды жүктемеуге үйретіңіз. Оларға вирустарды немесе басқа қалаусыз бағдарламалық жасақтаманы кездейсоқ жүктей алатындығын түсіндіріңіз.

* Компьютерде жұмыс істеу үшін балаңызға шектеулі есептік жазба жасаңыз.

* Балаларға желіні бұзақылық үшін пайдалануға болмайтынын түсіндіріңіз

13 – 17 жас

* Жасөспірімдердің қатысуымен интернетке кірудің үй ережелерінің тізімін жасаңыз және оның сөзсіз орындалуын талап етіңіз. Тыйым салынған сайттардың тізімін («қара тізім»), интернеттегі жұмыс уақытын көрсетіңіз.

* Интернеттегі жұмыс уақытын «Kaspersky Safe kids» ата-аналық бақылау құралдары арқылы оңай орнатуға болады.

* Балаладан жедел хабар алмасу қызметтері арқылы сөйлесетін адамдар туралы, бұл адамдар  оларға таныс екеніне көз жеткізу үшін сұраңыз.

* Сіздің балаларыңыз қандай чаттарды қолданатынын білуіңіз керек.

* Оларды спамнан қорғануға көмектесіңіз.

* Жасөспірімдер кіретін сайттармен танысуға үйреніңіз.

* Жасөспірімдермен онлайн құмар ойындар мәселелерін және олардың ықтимал қауіптерін талқылаңыз. Заң бойынша бұл ойындарды балаларға ойнауға болмайтынын түсіндіріңіз.

    Баланың мінез–құлқындағы өзгерістерге мұқият болыңыз алаңдаушылық, оқшаулану, сүйікті іс-әрекеттеріне қызығушылықты жоғалту, баланың желіде өткізетін уақыты туралы өтірік айту, компьютер алдында жиі тамақтану-мұның бәрі интернетке тәуелділіктің белгілері болуы мүмкін.

    Интернетке пайдалы балама ойлап табыңыз. Бұл қызықты іс-шара, белсенді демалыс, спорт секциялары мен үйірмелерге қатысу, достарыңызбен немесе ата-анаңызбен әдеттегі серуен болуы мүмкін.

    Тәуелділікті мүмкіндігінше ертерек тануға тырысыңыз және қажет болған жағдайда маманға хабарласыңыз.

Жадынама

«Телеманиямен күрес ережелері»

1. Ересектер мен балалар келесі аптаға арналған телебағдарламаларды бірлесіп анықтау және талқылау.

2. Сүйікті телебағдарламаларды көргеннен кейін ересектер мен балалардың талқылауы.

3. Ересектерге арналған бағдарламалар туралы балалардың «қарсы» және «қолдаймыз» пікірін және балаларға арналған  бағдарламалар туралы ересектердің пікірін тыңдау.

4. Теледидар ата-ана өмірінің маңызды бөлігі болмауы керек, онда бұл балаға үлгі болып қалады.

5. Күн сайын зорлық-зомбылық, кісі өлтіру көріністерін көретін бала оларға үйреніп, тіпті осындай көріністерден ләззат алатындығын түсіну керек. Оларды балалардың қарауынан алып тастау керек.

Ата-аналар күнделігіне :

Теледидардың балаларға әсері ересектердің психикасына әсер етуден әлдеқайда ерекшеленетінін есте ұстаған жөн.

Мысалы, бірінші сынып оқушылары зерттеу нәтижелері бойынша қай жерде өтірік, ал қай жерде шындық екенін нақты анықтай алмайды. Олар экранда көрсетілгендердің барлығына  сенеді. Оларды эмоциялар мен сезімдері арқылы басқару оңай.

Баламен қарым-қатынас ережелері:

1 ЕРЕЖЕ. Баланы тыңдай отырып, оған оның жағдайын, ол сізге айтып отырған оқиғаға байланысты сезімдерін түсінетіндігіңізді және сезінетіндігіңізді айтыңыз. Ол үшін баланы тыңдаңыз, содан кейін ол сізге айтқан сөздерін қайталаңыз. Бұл не береді:

* бала сіз оны естігеніңізге көз жеткізеді;

* бала өзін сырттан ести алады және өз сезімдерін жақсы түсінеді;

* бала сіз оны дұрыс түсінгеніңізге көз жеткізеді.

Проблемаға немесе басқа нәрсеге бой алдырған адам әдетте болашаққа деген сезімін жоғалтады. Мұқият тыңдап, біз балаға мәселені түсінуге көмектесеміз.

2 ЕРЕЖЕ. Баланы тыңдап, оның бет-әлпеті мен қимылдарын қадағалаңыз, оларды талдаңыз. Кейде балалар бізге бәрі жақсы деп сендіреді, бірақ дірілдеген иек немесе мөлдіреген көздері мүлдем басқа нәрсе туралы айтады. Сөздер мен бетінің қимыл-қозғалысы сәйкес келмеген кезде әрдайым бет әлпетіне, қимыл-қозғалысына, дауыс ырғағына көбірек көңіл бөліңіз.

3 ЕРЕЖЕ. Баланы сөзсіз қолдаңыз және жігерлендіріңіз. Күлімдеңіз, құшақтаңыз, иығын қағыңыз, көзге қараңыз, қолын ұстаңыз.

4 ЕРЕЖЕ. Баланың сұрақтарына қандай дауыспен жауап беретініңізді қадағалаңыз. Сіздің дауысыңыз сіздің сөздеріңізден кем емес «сөйлейді». Дауысыңыз мазақ етпеуі керек. Сізде барлық сұрақтарға дайын жауаптар болмауы мүмкін.

5 ЕРЕЖЕ. Баланы жігерлендіре отырып, сөйлесіңіз және айтқан әңгімесіне қызығушылық танытыңыз. Мысалы: «Бұдан кейін не болды?» немесе «Маған бұл туралы айтшы...» деп сұраңыз.

* Бала кезінен білетін ойындарды ойнап балаңызбен бірге уақытты өткізіңіз. Баламен өзара қарым-қатынас кезінде оңай және отбасылық дәстүріне айналуы керек. Мысалы, әжесімен қарақұмықты іріктеу арқылы саусақтарын жаттықтыруға, ал әкесімен жаттығу жасау арқылы дене бітімін дамытуға болады. Сөйлеу мен ой-өрісін дамыту үшін сізге жай ғана баламен сөйлесу қажет (көптеген және нәзік психологиялық мәселелер шешіледі).

БАЛАҢЫЗДЫ ҚАЛАЙ ЖАҚСЫ КӨРУГЕ БОЛАДЫ

Бірінші ереже. Ата – аналар күн сайын оң үлгі болған кезде ғана тәрбиелеуде жетістікке жетуге болады.

Екінші ереже. Балаңызды әрдайым және барлық жерде толығымен тыңдай білу, баланың сөзін бөлмей, кетіп қалмай, шыдамдылық пен әдептілік таныта білу.

Үшінші ереже. Балаңызбен жылы лебіңізбен, құрмет көрсетіп, түзетушілік пен дөрекілікті мүлдем көрсетпей  сөйлей білу.

Төртінші ереже. Баланың қадір-қасиетін сақтай отырып, қорламай жазалау, түзетуге деген үмітін ояту.

Бесінші ереже. Өз қателіктеріңізді мойындаңыз, дұрыс болмаған іс-әрекеттер үшін кешірім сұраңыз. Өзіңізді және басқаларды бағалауда әділ болыңыз.

***

Ата-аналарға арналған кеңестер

1.Мазасыздық пен наразылықпен келісіңіз. Бұл қарама-қайшылықтар мен алаңдаушылыққа толы жас. Осы жастағы жасөспірімнің мінез-құлқы өзгермелі болып келеді, бұл қалыпты жағдай, ол біресе ата-аналарды жақсы көреді, бір кездері оларды жек көреді және т. б.

2.Тым түсінікті болып көрінуден аулақ болыңыз. «Мен сезімдеріңді жақсы түсінемін» сияқты сөздерден аулақ болыңыз. Жасөспірімдер өздерінің ерекше екендігіне сенімді. Олардың сезімдері тіпті өздері үшін жаңа және жеке. Олар өздерін күрделі және жұмбақ тұлға ретінде көреді және басқалардың көз алдында олардың уайымдары  қарапайым, маңызды емес  болып көрінген кезде олар қатты ренжиді.

3.Келісім мен рұқсатты, төзімділікті және санкцияны ажыратыңыз. Ата – аналар балалардың қалаусыз әрекеттеріне (мысалы, жаңа шаш үлгісі), яғни ата-аналар рұқсат етпеген әрекеттерге төзе алады.

4.Ересек адам ретінде сөйлесіп, әрекет етіңіз. Жастар сөзін қолданып, өзіңізді олар  сияқты ұстап жасөспіріммен бәсекелеспеңіз. Жасөспірімдер ата-аналарының өмір салтынан өзгеше өмір салтын әдейі қалыптастырады және бұл олардың жеке басын қалыптастыру процесінің бөлігі болып табылады. Сондықтан олардың ата-анасынан кетуі басталады.

5.Жасөспірімді  құптап, оның мықты жақтарын қолдаңыз. Жасөспірімнің мінезінің жағымсыз жақтарына қатысты пікірлерді шектеңіз. Кемшіліктерді еске салу жасөспірім мен ата-анасының арасындағы қарым-қатынасына  теріс әсерін тигізуі мүмкін. Ата-ананың көп сатылы міндеті бұл жасөспірімге мінезді нығайтатын және жеке тұлғаны қалыптастыратын өмірлік тәжірибе беретін қарым-қатынас жасау.

6. Жасөспірімнің әлсіз жақтарын атап көрсетуден сақтаныңыз. Егер басқа адамдар жасөспірім мінезінің әлсіз жақтарын айтса, ол өзін жаман сезінеді. Ал егер бұл сезімнің себепкері ата – ана болса, онда тіпті  ұзаққа созылады.

7.Жасөспірімге өз бетінше ойлауға көмектесіңіз. Сізге деген тәуелділікті арттырмаңыз. Тәуелсіздікті дамытуға көмектесетін тілде сөйлеңіз: «Бұл сенің таңдауың», «Бұл мәселені өзің шеш», «Бұл үшін жауап бере аласың», «Бұл сенің шешімің». Ата-аналар балаларды өз бетінше шешім қабылдауға және құрдастарының пікірлерінің дұрыстығына күмәндануға үйретуі керек.

8.Шындық пен жанашырлық махаббатты тудырады. Сіздің ойыңызша, бұрмаланған фактілерге түсінік беруге асықпаңыз. Жазалауға дайын ата-аналар шындықты құрметтеуге үйретпейді. Кейбір ата-аналар өздерінің қайда, қашан және неге дұрыс болғанын айтуға асығады. Көбінесе жасөспірімдер мұндай мәлімдемелерді ашулықпен қарсы алады. Осылайша, егер жалғыз мақсат шындыққа жету болса, кейде шындық отбасылық қатынастар үшін өлімге әкелетін қаруға айналады.

9.Жеке өмірге деген қажеттілікті құрметтеңіз. Бұл принцип белгілі бір қашықтықты қажет етеді, ал  кейбір ата-аналар үшін ол мүмкін емес болып көрінуі мүмкін.

10.Қатты сөздер мен уағыздардан аулақ болыңыз. Жасөспіріммен сөйлесуге тырысыңыз. «Мен сенің жасыңда болғанда ... », «Бұл маған сенен гөрі ауыр тиеді...» деген сөздерден аулақ болыңыз.

11. «Сен ақымақсың, жалқаусың. Ешқашан еш нәрсеге қол жеткізе алмайсың» деп айтпаңыз. Мұндай сөздер болжаудың өздігінен орындалуына әкеледі. Өйткені, балалар ата-аналары олар туралы не ойлайтынына сәйкес келуге бейім.  

12. Күмәнді пікірлерден сақтаныңыз. Ата-ананың жасөспірімге үндеуі бір ақпаратты қамтуы керек: түсінікті тыйым, мейірімді рұқсат немесе таңдау жасауға ашық мүмкіндік.

13.Шектен тыс шығудан аулақ болыңыз: толық еркіндік беру және тым қатал болу да  дұрыс емес.

Избегайте крайностей: давать полную свободу так же неверно, как и «закручивать гайки».

14.Әзіл сезімін сақтаңыз.

Жадынама

Өзіне-өзі қол жұмсамақ болған жасөспірімді тануға болатын белгілер.

- Оқуға деген көзқарастың өзгеруі.

- Қызығушылықтың жоғалуы. Достармен қарым-қатынас азаяды.

- Жасөспірім болашаққа жоспар құруды тоқтатады.

- Жасөспірім өлім туралы жиі айтылатын кітаптарға, фильмдерге қызығушылық танытады.

Жадынама

Балалар мен жасөспірімдердегі суицидтік мінез-құлық себептері.

- Ренішті, жалғыздықты және түсінбеушілікті сезіну.

- Ата-ананың махаббатының нақты немесе қиялдағы жоғалуы.

- Бөлінбеген махаббат, қызғаныш.

- Өліммен, ажырасумен немесе ата-анасының отбасынан кетуімен байланысты уайымдары.

- Кінә, ұят, өзін-өзі айыптау сезімі.

- Ұяттан, мазақтан немесе қорлаудан қорқу.

- Жазадан қорқу, кешірім сұрағысы келмеуі.

- Махаббат сәтсіздіктері.

- Кек, наразылық сезімі; қауіп немесе бопсалау.

- Өзіне назар аудару, жанашырлықты ояту, жағымсыз салдардан және қиын жағдайдан аулақ болу.

Құрметті ата-аналар, балаларға мұқият болыңыз !!!

 Сәттілік тілейміз!